Op de dag der Vrijmetselarij, afgelopen 8 september in het Logegebouw te Gouda, werd tijdens de ceremoniële demonstratie een kleine lezing gehouden.

Deze lezing waarover door leden en bezoekers van gedachten werd gewisseld staat hieronder weergegeven.

Achtbare Meester, Waarde Broeders en Zusters, Beste gasten,

Ik zal mij eerst voorstellen. Ik ben Ria Peerdeman, voorzitter van loge Pythagoras. Dat is de club van vrijmetselaren waar zowel mannen als vrouwen aan deelnemen. Wij komen een maal per 2 weken bijeen, op maandagavond in dit gebouw.

Aan mij de taak een klein bouwstuk op te leveren. Zo noemen we dat. Het is de bedoeling dat u een beetje een idee krijgt van onderwerpen die wij met elkaar bespreken. Dat doen we overigens soms hier in de werkplaats, ook wel tempel genoemd. Maar vaak in de vergaderkamer hiernaast.

Ik wil het hebben over de duisternis versus licht, ofwel over de gedachten achter onze geblokte vloer. U ziet dat die zwart wit is. Dat is hij overal in alle vrijmetselaarsgebouwen. We hebben veel symbolen die gaan over duisternis en over licht. De geblokte vloer is er een van.

LICHT

Als we over licht spreken hebben we het natuurlijk niet over TL- of ledverlicht. Zelfs niet over zonlicht. Onze lichtsymboliek verwijst naar innerlijk licht, naar verlichting, naar inzicht.

En inzicht daar zijn wij vrijmetselaren dol op. We willen kennis. We houden besprekingen over allerlei onderwerpen, om meer kennis te krijgen. Vooral willen we kennis over onszelf. Bij de ingang van iedere werkplaats staat dan ook: Ken U zelf.

Het kan ook zijn dat we inzicht willen hebben in persoonlijke problemen, of in problemen in de samenleving.

Ik denk dat we dit inzicht, dit licht, alleen kunnen verkrijgen dankzij de duisternis. Licht is altijd de bron van onze vreugde, maar licht kan tevens de beloning zijn na de duisternis.

Duisternis

Duisternis associëren we met nacht, met kwaad, met kou. Letterlijke kou, en  figuurlijke kou. We hebben het over de duistere perioden in ons leven. Dat zijn de momenten waarop we geliefden verliezen, waarop we een crisis beleven. Het zijn de momenten, die ieder van ons kent. Waarop we soms de bodem van de hel aanraken.

Maar, ook al klinkt het paradoxaal, ik denk dat er in duisternis ook iets goeds is te vinden.

Allereerst kan de duisternis letterlijk mooi zijn. Natuurlijk bij volle maand, maar ook bij nieuwe maan en je, als je geluk hebt, de melkweg kunt zien.

Ook in figuurlijke zin is het verstandig om niet onmiddellijk de duisternis te willen verlaten, want er is in die duisternis een grote schat te vinden.

Inzichten kunnen juist in duisternis ontkiemen. Inzichten over jezelf bijvoorbeeld. Als je je heel beroerd voelt, kun je zo snel mogelijk afleiding zoeken, of een borrel nemen, of een reep chocolade. Bij grote tegenslagen is afleiding zoeken, soms het enige wat helpt, om zo te kunnen overleven.

Maar het is uiterst leerzaam als je na verloop van tijd kunt onderzoeken: wat is er met me aan de hand? Waarom voel ik me zo ellendig? Voel ik me bijvoorbeeld jaloers? Onmachtig? Schuldig? Vernederd? Afgewezen? Heb ik wraakgevoelens? Of is het rouw om een verlies?

Als je die vraagt – wat is er nou echt met me aan de hand – kunt beantwoorden, leer je jezelf beter kennen.

Rust

Meestal is er een zekere rust nodig om de innerlijke dialoog aan te kunnen gaan. Ik kan u zeggen dat de file voor mij een mooi moment is om mijn eigen gedrag te onderzoeken. Nog beter vind ik het om een dag in mijn eentje te gaan wandelen en dan pen en papier mee te nemen, waarop ik mijn bevindingen kort noteer.

Voor anderen is meditatie een goed moment voor bezinning op het eigen gedrag, of een dagboek, of een gesprek bij de open haard met een goede vriend of vriendin.

De grote professor Jung zegt: ‘Datgene in onszelf wat we niet tot ons bewustzijn laten doordringen, doemt in ons leven op als het noodlot’. Ofwel, zeg ik erbij, als duisternis.

Een andere uitspraak van Jung: ‘Als we een goede verhouding hebben met het onbewuste, is het geen demonisch monster. Het wordt alleen gevaarlijk als onze bewuste aandacht ertegenover verkeerd is. Een goede verhouding met onze eigen duisternis is een groot geschenk. Het brengt ons terug naar ons verborgen potentieel.’

Etty Hillesum was een Joodse vrouw die vermoord is in Auschwitz. In haar dagboek staat  “Ieder van ons moet in zichzelf inkeren en in zichzelf vernietigen wat hij denkt in anderen te moeten vernietigen.”

De bekende psychiater Elisabeth Kubler-Ross die van de begeleiding van stervenden haar levenswerk heeft gemaakt zei o.a.:

-      Jullie moeten begrijpen dat je de wereld niet kunt genezen zonder eerst jezelf te genezen.’

-      Alles wat je uit je evenwicht brengt, helpt je je onafgemaakte zaken bloot te leggen’.

-      En voor degenen die vrezen voor het laatste duister, ofwel voor het sterven, daarvan heeft  Elisabeth Kubler-Ross, die aan het sterfbed van duizenden mensen zat, gezegd: ‘Sterven is niet moeilijk, want je doet het niet alleen. Je geliefden die al zijn overgegaan komen je halen.’ Ik hoop dat het waar is.

Achtbare meester, ik heb gezegd.

Ria Peerdeman

Voorzitter loge Pythagoras NGGV

08-08-2012

Hedenmiddag zijn wij bijeen om in deze tijd waarop we op in de natuur het meeste licht maar waar we in de cultuur veel minder licht dreigen te zien. Steeds weer spreken wij het vertrouwen uit dat de duisternis het licht niet heeft overwonnen. Maar als we om ons heen kijken is daar niet veel hoop op voor de beschouwer.

De media overspoelen ons met alarmerende berichten over ongeveer alles wat ons ter harte gaat. We leven in een informatie-tijdperk. En die wordt wordt over ons uitgestrooid. De hoeveelheid informatie in woord en geschrift die in de geschiedenis van de mensheid is geproduceerd wordt nu per twee dagen verspreid. Met andere woorden meer dan 5000 jaar informatie wordt nu iedere twee dagen geproduceerd. Helaas kunnen we niet stellen dat de betrouwbaarheid eveneens is toegenomen. Integendeel, alle  informatie die op ons afkomt moet gewogen en beoordeeld worden op haar merites.

Hoe kan een vrije denker nog overeind blijven als hij gehinderd wordt door te moeten denken in een tijd met een lawine aan (oncontroleerbare) informatie. Onnoembare hoeveelheden visuele en hoorbare prikkels. Die vaak enerzijds vaak overdreven negatief of anderzijds overdreven positief en wervend is. Wij, opgegroeid in de 20e eeuw hebben de neiging om onze autonomie, onze persoonlijke kwaliteiten en de ontwikkeling daarvan, te zien als het belangrijkste goed. Maar is dat nog wel reëel? Als er geen universele wetenschappers meer kunnen bestaan, hoe kan ik dan nog verwachten wel zelf en alleen te ordenen van alles wat op mijn weg komt.

Wellicht ligt er een antwoord in het denken vanuit een andere optie.De optie van de verbinding. Ik denk dat verbinding tussen mensen een basisprincipe is en de belangrijkste voorwaarde voor een betere toekomst. Als individu, gemeenschap, land en wereldburger kunnen wij alle uitdagingen aan, als we dat maar doen vanuit gezamenlijkheid. Streven naar meer verbinding in alle lagen van de maatschappij uitgaande van de volgende vier aandachtspunten :

·         Geloof in verbinding met jezelf.

·         Dat betekent dat ieder individu voor zichzelf vaststelt wat hij wil en kan. Mensen die beter weten wat ze willen en wat ze kunnen zijn beter in staat zich te verbinden met anderen.

·         Verbind je actief met andere mensen.

Dat betekent dat we ten eerste openstaan voor andere mensen en andere ideeën. Ten tweede tonen we belangstelling voor andere mensen. Ten derde zijn we kritisch, zowel naar anderen toe als naar onszelf.

• Roep onze onze leiders op om gehoor te geven aan onze oproep tot verbinding.

Vraag hen om te stoppen met polariseren en om op een proactieve manier hun invloed aan te wenden om conflicten te beëindigen. Een echte leider verbindt, niet alleen zijn of haar medestanders maar ook zijn of haar tegenstanders.

• Leef en handel volgens de principes van verbinding.

De beste manier om verbinding te stimuleren is door zelf te ervaren wat de voordelen zijn van een verbonden leven en een verbonden wereld. En dat anderen voor te leven.

We hebben dat gedaan het afgelopen jaar door ons thema: De Teleurstelling. Velen van U hebben daar een inleiding over gehouden en ieder van u heeft gecompareerd, in verbinding meegedacht met die inleiders.

Ik breng u in herinnering vorige week toen we met elkaar compareerden over de teleurstelling als evolutionair voordeel. We stelden vast dat wij als mens er nog maar net zijn in de tijd en dat evolutionair voordeel ons heeft gebracht tot waar we nu zijn. In de honderdduizenden jaren dat we rondzwierven over de savannes hebben we ons ontwikkeld tot wie we nu zijn.

Vrije mannen van goede naam die regelmatig bijeenkomen, binnen de getande rand van onze broederschap, om na te denken over onszelf, in verbinding met de ander. Want u en ik, wij staan op dit moment, in deze tijd op onze plek in de eeuwigheid. En staan voor de geweldige taak om dat wat ons voorging te evalueren en door in het hier en nu te leven de voorwaarden te scheppen voor hen die na ons komen. Een taak voor ons in de eeuwigheid. Het licht schijnt in de duisternis,als wij dat willen ontsteken want het komt op U aan.

Tenslotte wil ik u dit gedicht meegeven:

Uit nutteloze noodzaak

laten we eerlijk zijn
als beest zijn we totaal mislukt
ik zie mij daar nog staan
op een savanne zonder uitvlucht
in het volle licht der dieren
een mond vol tanden
heel modern, heel gênant

vandaag
regerend met draadloze hand
in een land gebouwd onder water
met mensenrechten, koffieapparaten
en de natuur in mooie reservaten
voel ik nog steeds diezelfde angst
niets is veranderd
weids en eindeloos gaapt de savanne

welkom in mijn hoofd
het is een doos vol zwarte gaten
alles wat een mens verzint
zuigt zich erin: zeppelins, vakanties
zelfhaat, witte fosfor, dildo's, anorexia
dubbelvla, dwangneuroses, shalali shalala
of de lol om een gemarteld paard
ook de dingen die niemand wil verzinnen
zitten erin: gewoon, voor de heb

ik draag een hoofd als een handicap
zwellend, kolkend, almaar zwellend
altijd vloed, nooit nog eb

geen vijand bleef er voor mij over
leeuw, griep, pest, slang
zelfs de dood slaapt aan een leiband

maar diep van binnen
in mijn grote grabbelton
daar vond ik er nog één
splinternieuw, zelfverzonnen
scharrelt een vijand
op de bodem van mijn vrije tijd
zinloos in de rondte
ik noem hem: Eeuwigheid

louter de gelegenheid
erover na te denken
volstond om hem te scheppen

gevangen zit ik als een rat
in mijn hobby, dag en nacht
en ik ben bang

ik was van plan een heldenstuk te schrijven
over het belang van kunst

van koninklijke kunst
haar grote nut
maar mijn blad zweeg indrukwekkend
en alle muzen weken

de waarheid is
zij heeft geen nut
kunst is maar een bijproduct
zij is niet nodig om te kunnen
eten, vrijen, ademen

maar één ding kan ze
zij kan vechten waar ik vlucht
zij kan, met haar ene giftand
zij het voor een kort moment
mij redden van de eeuwigheid
en dit verlammend gat verlammen

bij een vijand zonder handvat
helpt alleen het nutteloze
dan helpt kerven in een bot
stieren schetsen in een grot
dan helpt de nachtwacht
en het zingen bij een dode

uit nutteloze noodzaak
schiep kunst de mens

en als ik verstijf op mijn savanne
van bedreigend vrije tijd
als ik mijzelf vervloek
om dit uitzicht zonder eind
als mijn kop breekt van het licht
dan huil ik niet, dan schreeuw ik niet
ik hang mijzelf niet op

maar zet mijn voeten naast elkaar

leg mijn rechterhand

hier op mijn hart

en zie U aan,

in Uw gezicht.

Ik vraag u slechts:

laat dit de lente zijn

van koninklijke kunst.

* met dank aan Ramsey Nassr

De Oude Plichten

Maar eerst even een klein intern onderzoek: Wie van jullie heeft een exemplaar van de Oude Plichten in bezit om die te raadplegen of wie van jullie heeft ze zodanig in het geheugen opgeslagen dat de inhoud altijd paraat is?

“Wij zijn hier bijeen, de Oude Plichten indachtig”. Dat wordt ons keer op keer voorgehouden, dus blijkbaar is het vanzelfsprekend dat we precies weten wat er van ons wordt verwacht. Maar misschien is de kennis erover een beetje weggezakt en in dat verband heb ik gemeend het onderwerp te gebruiken voor mijn bouwstuk.

Als de Oude Plichten ter sprake komen is het voor een juist perspectief goed om iets over de ontwikkeling van de V\M\ in de loop der tijd op een rijtje te zetten en ook de relatie tussen de Landmerken, De Oude plichten (Old Charges) en de Aloude Regels en Plichten (Antient Charges and Regulations)  te verduidelijken. Als bronnen daarbij heb ik The Freeemasons Guide and Compendium van Bernard E. Jones (Harrap 1950) gebruikt en artikelen uit Thot en Wikipedia.

Ontstaansgeschiedenis.

De voorgeschiedenis van de vrijmetselarij is speculatief. Er is de band met de oorspronkelijk Engelse en Schotse steenhouwersgilden die met afspraken en gebaren hun beroep afschermden. Diezelfde steenhouwers hanteerden al de verwijzing naar de tempel van Salomo of de ark van Noach. Later hebben mensen van buiten het beroep die gebruiken overgenomen en aangevuld met bijdragen uit het christendom, het jodendom en het soefisme. Slechts vanaf het begin van de 18e eeuw, en in elk geval vanaf 1717 kan enige objectiviteit in de geschiedenis van de vrijmetselarij worden geschetst.

Aan het einde van de 15e en het begin van de 16e eeuw ontstaat in Engeland en Schotland een aantal verenigingen die regelmatig samenkomen om te vergaderen. Vooral in Schotland was dit populair omdat de Schotse reformatie elke vorm van gezelligheid en verenigingsleven uit de godsdienstbeleving verbannen had. Deze vergaderingen hebben enerzijds een sociaal en gezellig karakter. Anderzijds hebben deze vergaderingen een inhoudelijk of filosofisch karakter. Men komt samen rond een bepaald inhoudelijk thema. Burgers en notabelen met veel tijd en geld wensen zich te profileren en te ontplooien.

Deze samenkomsten worden tevens gekoppeld aan vormelijke elementen. Er wordt gebruikt gemaakt van vormen die verwijzen naar de architecten en steenhouwerssymboliek, zoals die in de middeleeuwen was gegroeid. Dit noemt men speculatieve vrijmetselarij. Dat deze speculatieve vrijmetselarij in continuïteit staat met de middeleeuwse bouwgilden wordt betwist omdat de draad zeer dun is en regelmatig onderbroken. Voorstanders van deze stelling beroepen zich op het bestaan van Schotse documenten, die dit afdoende zouden aantonen. Tegenstanders hebben kritische opmerkingen over de bewijswaarde en doorwerking van deze spaarzame documenten. Speculaties door pseudohistorici zijn aan de orde van de dag. In het beste geval kan men slechts voor Schotland stellen dat de speculatieve vrijmetselarij voortkomt uit de operatieve vrijmetselarij.

Vrij algemeen wordt als “officiële” start van de heden daagse V\M\het jaar 1717 genomen, toen in Londen een viertal loges besloten één obediëntie te vormen. In een recent artikel in Thot wijst Jan den Ouden, voormalig lid van deze loge, erop dat er over die gebeurtenis geen enkel schriftelijk bewijs, ooggetuigenverslag of onafhankelijke bron bestaat. Of het dus echt zo is geweest is niet zeker, slechts aannemelijk.

De Brit James Anderson stelt in 1723 de grondregels vast in zijn boek The Constitutions of Freemasonry. Deze grondregels zijn gebaseerd op de zogenaamde Old Charges (de Oude Plichten) en zijn compilatie van oude constituties en regels van operatieve loges. De constitutie was aldus een versmelting van de Gotische constitutie uit 1390, de Cooke-constitutie uit 1410, de Nigo Jones-constitutie uit 1607 en de Wood-constitutie uit 1610. Deze zijn razendsnel de bijbel van de vrijmetselarij geworden.

Vanuit Londen verspreidt de vrijmetselarij zich vervolgens binnen het Britse rijk, Engeland, Wales, Schotland en Ierland en de kolonies, in het bijzonder de Verenigde Staten. Dit wordt ook wel de Angelsaksische Vrijmetselarij genoemd, in tegenstelling tot de zogenoemde Continentale Vrijmetselarij die zich voornamelijk via Frankrijk over Europa verspreidde. De eerste groep verwijt de tweede irregulier te zijn wat door de continentalen met klem wordt ontkend. Hoe het ook zij, cultuurhistorisch is de grote lijn dat de reguliere vrijmetselarij groeide en toonaangevend is in landen waar het protestantisme sinds de reformatie van 1517 maatschappelijk ingebed is. De irreguliere vrijmetselarij groeide vooral in landen waar het katholicisme het cultuurpatroon beinvloedde.

Sinds het ontstaan van de vrijmetselarij in 1717 en de hedendaagse praktijken hebben er zich bijna driehonderd jaar geschiedenis afgespeeld. Tot op de dag van vandaag zijn er verschillen in vorm en inhoud tussen de beide stromingen. De vraag die daarbij rijst is of de hardliners van beide tradities elkaar voldoende herkennen indien zij elkaars bijeenkomsten zouden bezoeken, met andere woorden: is er wel zoiets als een wereldomvattende broederschap die dezelfde beginselen nastreven?

Reguliere vrijmetselarij.

Op historische gronden noemt de United Grand Lodge of England zich de Motherlodge van alle vrijmetselaars obediënties ter wereld. Feit is dat, samen met de Grand Lodge of Ireland en de Grand Lodge of Scotland, de Britse vrijmetselarij een groot gezag heeft in de hele wereld. Voor de regulieren een vanzelfsprekendheid, voor de irregulieren een onterechte grootheidswaanzin.

Een loge is regulier als ze rechtstreeks erkend wordt door de UGLE of wordt erkend door een obediëntie die erkend is door de UGLE. Na de Tweede Wereldoorlog gaat er echter ook van de Grootloges in de VS een groot gezag uit. Elke staat kent daar een zelfstandige Grootloge.

De UGLE stelt 8 voorwaarden aan regulariteit. Die basic priciples of grand lodge recognition zijn in 1921 vastgelegd. De Amerikaans vrijmetselarij kent 5 voorwaarden.  In de VS is niets dwingend voorgeschreven omtrent de OBDH, het tonen van de Drie Grote Lichten en het exclusieve lidmaatschap voor mannen. Beiden echter noemen nadrukkelijk het naleven van de Landmerken en de Oude Plichten.

Volgens de Angelsaksische vrijmetselarij is een obediëntie irregulier als ze niet voldoet aan de genoemde beginselen en niet door een Britse of Amerikaanse Grootloge wordt erkend. Ruwweg 70 tot 80 % van de internationale vrijmetselarij is aldus regulier en komt in hoofdzaak voor in de Britse eilanden, de Germaanse en Scandinavische landen in Europa, Noord Amerika, Australië, Nieuw-Zeeland en de voormalige Britse koloniën in Afrika, Amerika, Azië en Oceanië.

Irregulariteit.

De irreguliere obediënties stellen dat beperkende voorwaarden niet de essentie van de vrijmetselarij bevatten, en voorkomen uit een historische mystificatie van de vrijmetselarij door de Angelsaksische vrijmetselarij, die haar invloedrijke rol als bron en oorsprong van de vrijmetselarij niet wil verliezen. Zelf verkiezen ze zichzelf als a-dogmatische, liberale, Romaanse of Latijnse vrijmetselarij te benoemen. Zo weigert het a-dogmatische smaldeel van de Latijnse vrijmetselarij officieel volgende kenmerken in haar werking te integreren:

·    het in het teken stellen van de activiteiten van een of ander opperwezen, die Opperbouwmeester van het Heelal (Great Architect of the Universe) wordt genoemd, met het monotheïsme als afbakeningsgrens,

·    het gebruik van het Boek der Heilige Wet,

·    het verbod op politieke en religieuze discussies tussen de leden tijdens de activiteiten.

Qua vorm worden deze elementen weliswaar overgenomen en gedeeld, maar inhoudelijk worden ze ontdaan van hun traditionele interpretaties. Zodoende sluiten zij wel dicht aan bij de Britse en Amerikaanse opvatting over regulariteit, maar inhoudelijk dicht aan bij de a-dogmatische opvattingen van de irreguliere vrijmetselarij.

20 tot 30 % van de internationale vrijmetselarij is als irregulier te bestempelen. Zij zijn toonaangevend in de Romaanse landen van het Europese continent, Zuid-Amerika en de voormalige Franse koloniën in Afrika, Amerika, Azië en Oceanië.

Slechts in enkele gebieden is de richtingenstrijd nog niet beslecht, en wordt in volle hevigheid gevoerd. Dit zijn voornamelijk de Germaanse landen en hun culturele invloedsgebieden in Oost-Europa, en de Slavische landen die op de grens liggen tussen beide cultuurtradities, inclusief Rusland.

Nog steeds zijn er gebieden waar de vrijmetselarij geen voet aan wal krijgt. Dit is voornamelijk zo in gebieden die leven onder één of andere vorm van totalitair bestuur, in casu religieus totalitarisme in islamitische gebieden, en maoïstisch totalitarisme in China en haar kolonies. Hierop bestaan uitzonderingen, zoals Cuba. 

De Landmerken.

Er bestaan Middeleeuwse handschriften met reglementen van bouwvakkersgilden uit de 15e, 16e en 17e eeuw. Aan het begin van de 18e eeuw ontstaat de speculatieve vrijmetselarij, die de vormen van deze middeleeuwse operatieve vrijmetselaars overneemt. Deze vormen werden door James Anderson gedistilleerd uit deze manuscripten, de zogenaamde Old Charges. Deze zijn, samen met the Ancient Landmarks en de Antient Charges and Regulations , terug te vinden in zijn boek, the Constitution of the Free-Masons. James Anderson was een dominee behorende tot de kerk van Schotland.In 1721 kreeg hij de opdracht al de oude en versnipperde constituties te verzamelen en te verwerken tot een geheel. De eerste publicatie van de "The Old Charges" en van de constitutie dateert van 1723.Er was toen sprake van een echte codificatiebeweging, die een sterke invloed op de rest van de maçonnieke wereld zou krijgen..Hij verwerkte nog een tweede editie in 1728.

 "The Old Charges" stonden dus onder redactie van James Anderson maar de echte ideeën waren afkomstig van J. Théophile Désaguliers (1683 - 1744).

De beginselenverklaringen die tegenwoordig in de diverse vrijmetselaarsorganisaties worden vastgesteld zijn hier qua denkbeelden op terug te voeren. Teksten worden in de loop der tijd aangepast aan taalgebruik, opvattingen en nieuwe interpretaties.

Bij regulariteit hoort dus in elk geval de naleving van de Landmerken en de Oude Plichten.

Het begrip landmerk is van bijbelse oorsprong en verwijst naar het begrip grenssteen.

De grenssteen bepaalt de grenzen van een territorium, en bepaalt dus ook automatisch wat niet tot het territorium behoort. Vaste grenzen vermijden conflicten. Het is de erfenis van onze voorvaderen. Grenzen werden ook vastgesteld door de eerste vrijmetselaars. Zij bakenen de grenzen af van de vrijmetselarij, zoals deze oorspronkelijk was geconcipieerd. De toepassing en interpretatie hiervan verandert door de tijd. De kernvraag is in hoeverre nieuwe inzichten van nieuwe generaties kunnen blijven passen in het historische vastgelegde kader. Hieromtrent bestaat binnen de vrijmetselarij discussie en onenigheid.

Het begrip landmerken wordt genoemd in de General Regulations, een onderdeel van de the Constitutions of the Free-Masons van James Anderson van 1723. Daar staat:”Every Annual Grand Lodge has an inherent power and Authority to make new Regulations or to alter these, for the real benefits of this Ancient Fraternity; provided always that the old Land-Marks be carefully preserved.” De definitie werd toen echter niet gegeven. Velen voelden zich geroepen deze definitie aan te reiken.

Hiertoe werd in 1853 een poging ondernomen door Dr. Albert Mackey in zijn boek Jurisprudence of Freemasonry. Hij stelt drie karakteristieken voorop, opdat een beginsel als landmerk zou kunnen worden erkend, namelijk: 1: notional immemorial antiquity de oorsprong is niet vast te stellen omdat die in een zo ver vergeten verleden ligt, 2: universaliteit, altijd en overal werd het toegepast, zonder uitzondering in tijd en ruimte en 3: absolute irrevocabiliteit (onintrekbaarheid), bij verwijdering zou de vrijmetselarij niet meer de vrijmetselarij zijn want een wezenskenmerk zou ontbreken. Op basis hiervan kon hij 25 landmerken vaststellen. Andere auteurs komen tot andere aantallen. Stof tot discussie genoeg dus en het aantal opvattingen is niet meer te tellen.

Albert Pike schreef in 1924:” There is no common agreement in regard to what are and what are not 'Landmarks.' That has never been definitely settled”.

In 1950 kwam de Commission on Information for Recognition of the Conference of Grand Masters of Masons in North America tot slechts drie landmerken, namelijk: 1: monotheïsme, of het onveranderbare en blijvende geloof in één God, 2: de aanwezigheid van een kopie van De Heilige Wet in de logetempel tijdens de werkzaamheden en 3:  het verbod op discussie van politieke of religieuze onderwerpen.

Let wel, hiermee worden weer 2 van de 3 voorwaarden van regulariteit die in de VS daar niet worden genoemd via de achterdeur toch binnen gehaald.

De Landmerken (Landmarks) zijn belangrijker dan de Oude Plichten (Old Charges). De Oude Plichten zijn belangrijker dan de Aloude Plichten en Regels (Antient Charges and Regulations). De gemoederen worden heftig bewogen binnen de vrijmetselarij hieromtrent. Het is een aangelegenheid voor specialisten binnen de vrijmetselarij. 

De Oude Plichten.

De Oude Plichten is een verzamelnaam gegeven aan een aantal middeleeuwse manuscripten, en bevatten historische reglementen van de operatieve bouwvakkersgilden. Ze geven inzicht in de gewoonten en gebruiken van de middeleeuwse operatieve bouwers. Ze zijn beslist niet identiek aan wat we nu de Oude Plichten noemen, maar bevatten wel elementen die daaruit overgenomen zijn. Verschillen zijn opgetreden door onder meer fouten en al dan niet toevallig ingevoerde wijzigingen van degene die een ouder exemplaar kopieerde. Dat ging in die tijd uiteraard nog met de hand omdat de boekdrukkunst nog niet bestond.

Er zijn zo een 131 manuscripten gevonden, waarvan het oudste, het Regius manuscript, dateert van 1389, het Cooke manuscript van het begin van de 15^e eeuw. Het eerste gedrukte manuscript van een versie van de OLD Charges is het Plot MS uit 1686.

Veel oude versies bestonden uit meters lange en slechts zo’n 10 cm hoge perkamentrollen.

Her Regius MS is op rijm en is een klein boekje van 5 bij 4 inches op vellum (mooie kwaliteit kalfsperkament) en gebonden in Russisch leer. Het Cooke MS is wat kleiner. Beide bevinden zich in het British Museum. Facsimile’s zijnonder meer uitgegeven door Q.C. Lodge.

Ook deze oudste geschriften hebben uiteraard een bron gehad, maar die kennen we niet omdat dat mondelinge overleveringen moeten zijn geweest die mogelijk nog eeuwen ouder zijn. Het Regius Poem bevat in formatie omtrent handelsgewoonten terwijl het Cooke MS on meer vertelt over traditie en historie.

Er moeten nog veel andere verloren gegane geschriften zijn geweest. Zo is bekend dat in de collectie van de London Company in 1676 een werk, het “Book of the Constitutions of the Accepted Masons” aanwezig was dat daarna verdwenen is.

Het kan heel goed zijn dat belangrijke manuscripten door Broeders zijn verbrand om te voorkomen dat zij in verkeerde handen zouden vallen.

De oude manuscripten bevatten reglementen en voorschriften die moesten worden nageleefd. Deze zijn naar de vorm door de vrijmetselarij gedeeltelijk overgenomen. De oude plichten  zoals we ze nu kennen zijn enige jaren na het ontstaan van de reguliere vrijmetselarij in 1717 door James Anderson opgesteld, waarna deze als grondslag zouden gaan dienen voor de werkwijze der loges en die door de Engelse Grootloge in 1723 werden aanvaard. Andersons 'Oude Plichten' waren gebaseerd op leefregels, werkwijze en plichten van oude bouwgilden, die in besloten gezelschappen waren georganiseerd.

Een merkwaardige verwijzing is te vinden in het Landsdowne MS (circa 1600). Dit verwijst naar Karel van Martel, een belangrijk historisch figuur in de Franse geschiedenis. Hij versloeg in het jaat 732 bij Poitiers de Saracenen en voorkwam zo dat Frankrijk onder Moors juk zou komen. Zo werd hij de “redder van het Cristendom”. Hij hielp een koning op de Franse troon, maar was zelf eigenlijk als Hertog van Frankrijk de sterke figuur. Zijn zoon was Karel de Grote.

Het Lansdowne MS zegt dat hij masons te werk stelde en hen plichten en goede manieren oplegde. Hij gaf hen de gelegenheid bijeenkomsten te houden en behandelde hen goed.

Het Franse martel betekent hamer als de werktuigen die door steenhouwers wordt gebruikt. Er wordt  nog steeds gediscussieerd of een en ander als folklore kan worden afgedaan of dat er toch een meer dan toevallige relatie bestaat met de ontwikkeling van de vrijmetselarij.

In de eerste Engelse loges werden de Oude Plichten bij plechtige gelegenheden en feesten voorgelezen, zoals voorheen ook in de operatieve loges werd gedaan. Deze oude plichten worden ingeleid met een aanroeping van de Drievuldigheid. Voorts bevatten zij een legendarische geschiedenis van de vrijmetselarij alsook een opsomming van morele en professionele voorschriften.

Het gebruik van de Oude Plichten was niet beperkt tot de Engelse loges. In 1670 werd in de Schotse loge in Aberdeen de toen bestaande versie opgelezen bij de aanneming van leerlingen en vermoedelijk ging dat in andere Schotse loges op dezelfde manier.

Antient Charges and Regulations

Dit is een lijst van voorschriften die zijn opgenomen in The Book of Constitutions of the United Grand Logde of England. Voorbeelden zijn: het bestaan van slechts drie graden van leerling, gezel en meester.

Beginselverklaring.

De beginselverklaring van het Grootoosten der Nederlanden bevat een combinatie van eerdergenoemde beginselen.

De strekking van de oude plichten.

Wij zijn hier bijeen, de oude plichten indachtig. Laten we dus nog eens de revue laten passeren wat we nu precies indachtig zijn. Ik zal dus kort weergeven, al is het maar bij wijze van instructie, wat de oude  plichten behelzen.

1.   Betreffende God en de Godsdienst

Het begint al goed. In de allereerste zin staat dat de maçon de zedewetten volgt en in geen geval een stompzinnige Godloochenaar noch een ongodsdienstige libertijn is. Hiermee is de toon gezet .

2.   De Burgerlijke Overheid

De maçon is een vreedzaam onderdaan van het burgerlijk gezag van het land waar hij woont en werkt. Hij smeedt dus geen complotten en samenzweringen en gedraagt zich plichtmatig. Als een maçon een rebel is tegen de staat moeten zijn broeders medelijden met hem hebben maar hij kan niet van de Loge worden uitgesloten.

3.   De Loge

Elke Broeder onderwerpt zich aan de regels en verordeningen van zijn eigen loge. Geen lid mag afwezig zijn, tenzij de Achtbare Meester of de Opzieners gebleken is dat hij noodzakelijk verhinderd is. Om toegelaten te worden moet men een goede, trouwe man zijn, vrij zijn geboren (er was in die tijd nog slavernij!), volwassen en niet van onzedelijke of kwalijk befaamde naam zijn.

4.   Meesters, opzieners, gezellen en leerlingen

Een meester of opziener wordt alleen verkozen vanwege persoonlijke verdienste en niet wegens ouderdom. Een meester mag geen leerling aannemen waarvoor hij geen voldoende arbeid heeft of die een verminking of lichaamsgebrek heeft die hem ongeschikt maakt om de Kunst te leren.

Verder wordt aangegeven welke functies men heeft te vervullen alvorens opziener, meester of zelfs Grootmeester te kunnen worden. Ook al is men van adellijke geboorte, een uitstekend geleerde of met andere kwalificaties voorzien, dan nog geldt de genoemde volgorde.

5.   De arbeid

Het bekwaamste lid van de loge wordt gekozen tot meester. De leden noemen elkaar broeder en zullen zich in en buiten de loge behoorlijk gedragen.

De meester moet het werk billijk verdelen en zal geen broeder of leerling meer loon geven dan die verdient. De maçons moeten de meester trouw zijn en hun werk eerlijk uitvoeren.

De opziener moet trouw zijn aan de meester en de broeders en toezicht houden op het werk. De broeders zullen hem gehoorzamen.

6.   Het gedrag

a.       In de loge

Er zal niet afzonderlijk overlegd of vergaderd worden zonder kennis van de meester. De meester en opzieners worden niet in de rede gevallen. Er worden geen grappen of grollen te berde gebracht als de loge met ernstige zaken bezig is. Er wordt geen onbehoorlijke taal gebezigd en de meester en opzieners ontvangen de verschuldigde achting en worden in ere gehouden.

Een aanklacht tegen een broeder wordt binnen de loge onderzocht en afgehandeld. Nooit zal een zaak voor de rechter gebracht worden zonder dat de loge de onvermijdelijke noodzakelijkheid daarvan heeft vastgesteld.

b.       In de loge na de arbeid.

De broeders mogen zich in onschuldig vermaak verheugen, elkaar onthalen, maar buitensporigheid vermijden. Er wordt niets gedaan dat een ongedwongen verkeer belemmert omdat daarmee de eendracht wordt verstoord en de loffelijke bedoelingen worden verijdeld.

Geen persoonlijke geschillen worden besproken evenmin als aangelegenheden betreffende religie en politiek.

c.       Ontmoetingen buiten de loge zonder aanwezigheid van vreemden.

Men zal elkaar beleefd groeten en elkaar broeder noemen.

d.       Ontmoetingen buiten de loge in tegenwoordigheid van vreemden die geen maçon zijn.

Wees voorzichtig in woord en gedrag zodat ook de scherpzinnigste vreemdeling niet in staat is te ontdekken wat niet geschikt is aan hem geopenbaard te worden.

e.       Thuis en in uw omgeving

Handel als een zedelijk en wijs man en maak vooral uw familie, vrienden en buren niet bekend  met aangelegenheden betreffende de loge. Blijf niet te laat en te lang van huis na sluiting van de loge en voorkom zwelgerij en dronkenschap opdat uw gezin niet verwaarloosd of gekrenkt wordt en u zelf niet ongeschikt wordt voor de arbeid.

f.       Tegenover een vreemde broeder

Onderzoek hem omzichtig om niet bedrogen te worden door e en onwetende valse bedrieger. Als het een trouwe en echte broeder is, dan moet u hem overeenkomstig behandelen. Als hij in nood verkeert moet u hem naar vermogen helpen.

Tenslotte wordt meegedeeld dat de maçon al de voor vermelde plichten in acht moet nemen en de broederlijke liefde moet beoefenen, alle twist, tweedracht, laster en achterklap moet vermijden.

Bij conflicten tussen broeders zullen medebroeders hun bemiddeling aanbieden en de strijdende broeders zullen dat dankbaar aannemen.

De oude plichten worden afgesloten met de woorden:

Amen so Mote it be.

Inleiding:

Als de oude Grieken geheime informatie wenste te bewaren schreven ze dat in een kleitablet en braken dat in stukken om de afzonderlijke stukken op verschillende plaatsen te bewaren. Zo’n kleitablet noemde ze een symbolon.

Zie hier de verklaring voor de titel van het boek waarover we vanavond met elkaar van gedachte zullen wisselen en waarvan u een stukje van de kaft achter mij ziet.

De hoofdpersoon in het boek, Harvard professor Robert Langdon heeft van zijn vriend en vrijmetselaar van de 33^e graad, Peter Solomon immers zo’n stukje van de puzzle in bewaring gekregen, wel stukje door de kwade genius van het boek Malakh gewild is om zijn transformatie compleet te kunnen maken.

Dan Brown bepleit vervolgens in het meer dan 500 pagina’s en 133 hoofdstukken tellende boek, dat de vrijmetselarij de sleutel heeft tot de bron van onmetelijke en geheime kennis, die zal leiden tot absolute wereld macht.

Wat veel van de tientallen miljoenen lezers vergeten, is dat The Lost Symbol een roman is waarin fictie en werkelijkheid door elkaar lopen. Rond het boek is dan ook een ongekende discussie ontstaan over fictie en werkelijkheid rond de door Brown opgevoerde en door hem geadopteerde ‘waarheden’. Het is dan ook aan de lezer om werkelijkheid en fictie te scheiden, maar wil die dat? Raadpleegt die verantwoorde bronnen? Of neemt die zoals velen aan, dat wat op internet te vinden is waar is? Is de lezer bereid kritisch te zijn of leest die een mooi verhaal en accepteert hij dat het slechts een roman is? Helaas blijken velen de verhalen van Brown voor waarheid aan te nemen.

Het plaatje achter mij vond ik met google toen ik de woorden ‘The Lost Symbol’ intoetste. Het deel uit de echte kaft is dit !

Als je dus niet kritisch kijkt en alles wat je op internet vindt als waar aanneemt, wordt er gespeeld met je onderbewust zijn. Er staat immers een symbool en de woorden ondersteunen dat symbool. Het symbool is voor sommige van u bekend, dus klopt het plaatje en was er geen aanleiding tot twijfel, totdat ik er over begon! Het symbool is gemaakt door de popartiest Prince. Op zijn 35e verjaardag wenste hij niet langer op de naam Prince te reageren en koos hij een onuitspreekbaar symbool als naam.  Als vervanging voor het onuitspreekbare symbool noemde men hem dikwijls The Artist Formerly Known as Prince , of kortweg TAFKAP. Een andere bijnaam was The Symbol. Volgens een Prince-fansite bevat het symbool de mannelijke en vrouwelijke tekens tezamen met het alchemiesymbool voor zeepsteen. Genoeg stof om te verdedigen dat Prince dus wel een vrijmetselaar moet zijn,  . . toch?

Maar wat is waarheid? Het plaatje achter mij is namelijk wel degelijk te verdedigen als waarheid, immers Prince bestaat en belichaamde The Symbol en is naar mening van velen al decenia volslagen “Lost”, dus . . . . het is maar welk perspectief je hanteert?

In het boek vinden dus voortdurend van dit soort verbindingen tussen werkelijkheid en fictie plaats, en dat heeft Brown wel heel kunstig gedaan, maar Brown verkondigt ook daadwerkelijk waarheden die dat niet zijn.

Robert Langdon de hoofdpersoon en docent Religieuze Symboliek aan de Harvard University in Cambridge, Massachusetts, wordt onder valse voorwendselen naar Washington gelokt: het epicentrum van de wereldmacht en de stad met de grootste verborgen geheimen uit de geschiedenis. Na aankomst in het Capitool krijgt Langdon een telefoontje. Peter Solomon, vriend van Peter en vooraanstaand lid van de vrijmetselarij, lid van de Schotse Ritus in de 33^ste graad, is ontvoerd. Hij verkeert in levensgevaar. Solomons kidnapper wil dat Langdon de codes van het mysterieuze genootschap dat vrijmetselarij heet ontcijfert.  De ontvoerder is ervan overtuigd dat – als hij  ‘Het’ gevonden heeft, hij een mysterieuze kracht zal krijgen die hem de wereld aan zij voeten zal doen liggen. Langdon kan niet anders dan het spel meespelen. Hij krijgt hulp van Katherine, Solomons zus, een vooraanstaand wetenschapper die de kracht van het menselijk denken bestudeert.  Natuurlijk is Brown op de hoogte van de Secret van Rhonda Byrne en zo ook van het meest recente bewustzijns-onderzoek zoals dat beschreven wordt door Lynne McTaggart.  Brown zal er waarschijnlijk geen vermoeden van hebben, maar hij zit gevaarlijk dicht in de buurt van het gedachtegoed van de Tempelridders.  Nu is Brown ook wel wat aan zij hoofdpersoon verplicht. Langdon heeft een aantal specialismen waaronder de iconografie der klassieken, de symbolen van de voor-christelijke cultuur, de godinnenkunst en de ontcijfering van oude cijfercodes. Langdon is bezig om zijn nieuwste manuscript af te ronden over de symboliek van het Verloren Heilig Vrouwelijke, een onderzoek naar moderne religieuze iconografie en haar oorspong in de oude godinnencultus. Knap gevonden in een tijd waarin de belangstelling voor Kabbalah hoogtij viert.  Lukt het Robert Langdon en Katherine Solomon hen om de geheimen van Washington te ontraadselen? En kan die kennis het leven van Peter Solomon en het lot van de wereld redden?  En ding overschat Dan Brown. Het lot van de wereld zou beïnvloed worden door het bekendmaken van documenten en films over de inwijdingen in diverse graden in de vrijmetselarij. Echter in Nederland zijn ze allemaal bij boekhandel Stelling of op internet tot in detail vindbaar. Geen haan die er naar kraait, aldus (bron:) van Warven .

Alle geheimzinnigheid, complotten en actie, maken het boek volgens velen tot een echte pageturner, maar ook aanleiding tot heel veel speculatie. Ikzelf vind het boek in die zin een pageturner, dat je stukken vooral wilt overslaan, het is namelijk nogal gekunsteld.

Zéér knap gekunsteld, dat dan weer wel.

Ik heb mij er doorheen geworsteld om een aantal  redenen.

1.    mijn probleem is dat ik beweringen niet zomaar aanneem en het boek zonder het maken van aantekeningen en een hoop uitzoekwerk niet uitgelezen krijg.

2.    Het opsommen van heel veel onderwerpen feiten en fictie waar anderen niet opkomen, wil nog niet zeggen dat het boek goed geschreven is.

De wollige schrijfstijl van Brown roept bij mij een ernstige mate van jeuk op.

Als Brown in zijn boek namelijk een literaire scheet laat kun je 4 hoofdstukken lang lezen over de lengte, de toonhoogte, het geurpallet, de reukkracht, wat anderen van die scheet vinden, de wijze waarop hij werd gelaten, wat de persoon die de scheet liet had gegeten, of hij enige aandrang voelde, de scheet enige tijd heeft opgehouden of met persen heeft laten knetteren of dat hij hem is ontglipt, tot aan wat de herinnering aan de scheet voor volgende generaties zal betekenen en de oorspronkelijke bedoeling was etc. etc.  terwijl je 4 hoofdstukken eerder al doorhad wie voor de scheet verantwoordelijk was en dat die gewoon vreselijk stonk.  Zo kun je dus in het boek van Brown niet gewoon in een helicopter van de CIA meevliegen, maar dwingt hij je te lezen waar dat ding allemaal toe in staat is, tot hoeveel kerosine het ding per uur verbruikt en hoeveel omwentelingen de rotorbladen maken. Weinig ondersteunend aan waar het verhaal op dat moment over gaat.

3.    Ook het veelvuldig herhalen van zinsneden zoals het “langdon liet zijn adem ontsnappen” vind ik niet bijster opwindend en irriteert je al tijdens de tweede maal van de vele variaties waarin je het leest.

Aan de vooravond van het verschijnen van de Nederlandse vertaling van The Lost Symbol werd er volop gespeculeerd in de media over dat symbool. Is dat verloren symbool misschien het achtpuntige kruis dat terug te vinden is in de sleutel van koning Salomo? Zal het de cirkel zijn waarvan het middelpunt nergens is? Of is het verloren symbool de sleutel van Koning Salomo zelf? Volgens de website Argusoog is het verloren symbool en verwijzing naar de Grote Galactische Conjunctie die zich in 2012 – aan het eind der tijden – zal voordoen! Niets is minder waar. De speculanten kwamen allemaal bedrogen uit. Het verloren symbool zal niet meer en niet minder dan dat Ene blijken te zijn dat mens en wereld zin en betekenis geeft. En dan weet u nog niets.

Maar wat weten we dan wel!

We weten dat Brown zijn best doet om legitimatie voor zijn verhaal af te dwingen en begint zijn boek zelfs met een pre-proloogop blz 10: FEITEN

"Alle organisaties in dit boek bestaan werkelijk, inclusief de vrijmetselaars, het invisible college, het office of security, het SMSC en het institute for noetic science. Alle rituelen, wetenschap, kunstwerken en monumenten in dit boek bestaan echt."

Probeer nu nog maar eens wat anders te vinden! Brown zegt het, dus zal het waar zijn . . .

Brown pretendeert voordurend naar wetenschap te verwijzen, maar wat definieert wetenschap? Is de pseudo wetenschap zoals die van het institute for noetic science aanvaardbaar? Vrijmetselaren bestaan, dat klopt. Maar, is vrijmetselarij over de gehele wereld gelijk? Is Politiek overal hetzelfde? Is onderwijs hetzelfde? Is geloof voor iedereen gelijk?  Voetbal, honkbal, korfbal en golf zijn allen balspelen en zo zijn verschillende vormen van vrijmetselarij allemaal zeg maar balspelen, maar toch echt verschillend. Brown gooit ze echter op één hoop.

Ook het plaatsen van het woord vrijmetselaren in de zin: Alle organisaties in dit boek bestaan werkelijk, inclusief de vrijmetselaars, het invisible college, etc. suggereert alsof zij met elkaar te maken hebben, hetgeen handig is als je een boek schrijft, maar in werkelijkheid niets met de werkelijkheid te maken heeft. Als Brown een andere reeks in zijn boek had genoemd was het allemaal een stuk minder interessant . . . Alle organisaties in dit boek bestaan echt, waaronder de Mac Donalds, korfbalvereniging Groen-Geel, de gemeenten Gouda en Alkmaar waar kaasmarktrituelen plaatsvinden én de vrijmetselaars. Tja, . . . context maakt verhaal.

Zo bestáán dus echt de Piramides. . .en al veel langer dan de vrijmetselaren sinds 1717.

Brown beschrijft het enorme belang voor de vrijmetselarij van zo’n piramide vol symbolen, en waarvan de deksteen als verloren symbolon in het bezit is van Langdon.

De titel van de lezing van vanavond is ‘Feiten en fictie, vraag het de vrijmetselaren’ dus laten we dit mysterie eerst maar eens oplossen.

De heer Piepenbrock die hier vanavond aanwezig is, is de conservator van het Cultureel Maçonniek Centrum, waar diverse vrijmetselaarsschatten liggen opgeslagen. Hij heeft op dit moment een met symbolen bewerkte piramide bij zich, die hij uiterst voorzichtig aan u zal tonen. Ik vraag u gezien de breekbaarheid van het kleinood de piramide niet aan te raken, maar uw ogen de kost te geven daar u die kans in Nederland niet snel meer zult krijgen. Mijnheer Piepenbrock, als u zo vrij wilt zijn . . .

Dat was bijzonder hè?

Een glazen piramide, helemaal bewerkt met symbolen. . . . net als de stenen piramide achter mij. Deze bijzondere piramide, …… heb ik voor 1 euro vijftig in Egypte in een souvenirwinkel gekocht. Het doosje kreeg ik er trouwens gratis bij.

En dit is nu hoe u naar mijn inzicht een boek van Dan Brown zou moeten lezen.

Hij is een meester in het opsmukken van een verhaal.  Het klopt dat Piepenbrock de conservator is van het CMC, maar verder heb ik net als Brown een illusie gecreëerd, door te vragen of hij witte handschoenen wilde aantrekken en heel voorzichtig één priamide uit het doosje kon halen om het op een kussentje aan u te tonen en het uiterst voorzichtig in het volle licht op een kubieke steen te plaatsen. Als extra misleiding heb ik een foto van een stenen piramide achter mij, en u denkt wellicht dat het waar is. Ook nep trouwens.

En zo lopen feiten en fictie in het boek door elkaar. Er worden verbindingen gemaakt die dan weer wel en dan weer niet bestaan. Er worden feiten opgevoerd die geen feit zijn en er wordt veel aan de fantasie overgelaten. Brown spreekt waarheid via zijn kennis jukebox Robert Langdon. Maar Langdon is geen vrijmetselaar en toch weet Langdon bijna elke vraag aangaande vrijmetselarij te beantwoorden? Ook Dan Brown is geen vrijmetselaar.

Ik heb hier een kopie van een brief van Brown. Dit keer is de brief echt!

Om de brief nu voor te lezen zou het opstrijken van teveel lof zijn, maar hij is inzichtelijk.

Is Brown wetenschappelijk gezien nu wel of geen goede bron om aan te nemen dat wat hij schrijft ook juist is of slechts fictie?

Brown openbaart op blz. 11 de woorden: ‘The secret is how to die’, als Malakh in de gedaante van Dr. Christpher Abaddon in de 33^e graad wordt ingewijd. Iets dat vooral bij complotdenkers in Amerika schijnbaar erg belangrijk is, want je wil niet weten hoe vaak Brown het over de 33^e graad heeft. Het summum in de vrijmetselarij! Als dat zo is, wat is dan de kans dat iemand op 34 jarige leeftijd daar dan wordt toegelaten? En wat is de kans dat dit (volgens mij in het boek vermeldt) al na drie jaar gebeurt?

De titel van Grootmeester is de hoogst haalbare positie binnen de vrijmetselarij.

Zeg maar de oppervrijmetselaar, de voorzitter van de KNVB. Onze Grootmeester is niet van de 33^e graad, zijn tegenkandidaat was dat wel . . .

Vrijmetselarij is namelijk uitermate democratisch. Leden kiezen hun vertegenwoordigers. We staan ingeschreven bij de kamer van koophandel, de bestuursleden zijn ook daar bekend en u kunt het dus zo opvragen, wat ook geldt voor hoofdbestuursleden. Het lidmaatschap van de 33^e graad is binnen het spel van de vrijmetselarij voor sommigen best aantrekkelijk, maar maatschappelijke macht is daar totaal niet aan verbonden. Geloof me, ik ken er een flink aantal en de meeste zijn gewoon met pensioen. Het zegel zoals hier achter mij is te zien, is trouwens met een ring van een vrijmetselaar van de 33^e graad helemaal niet te maken.

Het interessante is dus dat je heel veel meningen en soms letterlijke ritualen van vrijmetselarij kunt vinden, maar hoe het spel gespeeld wordt ontdek je pas als je lid wordt. Je kunt een toneelscript uit je hoofd leren, maar hoe het toneelstuk daadwerkelijk gespeeld wordt, zie je pas bij de uitvoering in de schouwburg.  Wij verkopen alleen geen kaartjes, want wij zijn namelijk een inwijdingsgenootschap. Dat is alles . . . en dat roept vragen op en veroorzaakt allerlei invulkunde.

Een voorbeeld daarvan:

Laten wij eerst eens om ons heen kijken en zien wat er in de wereld gebeurd is de laatste 300 jaar. De mijns inziens belangrijkste verandering is de individualisering van de maatschappij. Mensen kiezen er steeds bewuster voor om zelf hun eigen leven in te vullen en niet meer klakkeloos de dogma's van kerk en staat over te nemen. Dat is een goede ontwikkeling, maar heeft een belangrijk nadeel. Het individu is daarmee op zichzelf aangewezen om zingeving voor zijn leven te zoeken. Ook is het individu op zichzelf aangewezen om een gemeenschap te zoeken waarbinnen hij maatschappelijk kan verkeren. Met name de laatste 50 jaar heeft dit proces zich, door de snelle secularisering van de maatschappij, doorgezet.

Daarmee is de voor mij belangrijkste waarde van de Vrijmetselarij direct al neer gezet. We zoeken binnen de Vrijmetselarij naar zingeving en groepsparticipatie, zonder dogma's van maatschappelijke inrichting en religie. Maar hoe werkt dat dan?

Laat ik beginnen met gemeenschap. Wanneer heeft u voor het laatst een diepzinnig gesprek gehad met iemand die u niet kent? Door de individualisering zijn maatschappelijke contacten oppervlakkiger geworden. We kennen de bakker op de hoek niet meer. Diepgaande interactie hebben we alleen met onze naasten. We lopen daarmee het risico dat onze persoonlijke ontwikkeling wordt gehinderd door het gebrek aan verfrissende impulsen. Binnen de Vrijmetselarij hebben wij daar oplossingen voor. Natuurlijk, u wordt lid van een loge en ook deze groep is in eerste instantie een vrij kleine groep. Toch zult u voordeel hebben van de heterogeniteit van de eigen loge en diepzinnige gesprekken met uw logegenoten hebben. Daarnaast wordt u lid van een wereldwijd netwerk van Vrijmetselaars, 6000 in Nederland en een veelvoud daarbuiten. U zult merken dat bij een bezoek aan een andere loge er geen gebrek aan verfrissende impulsen zal zijn. Voor u het weet zit u aan de maaltijd met broeders die u slechts enkele uren daarvoor ontmoet hebt. Broeders die net als u op zoek zijn naar een inspirerend gesprek en een leuke avond.

Eén van de bindende waarden die Vrijmetselaars met elkaar delen, is dat ze een beter mens willen worden. Niet beter dan iemand anders, maar beter dan ze nu zelf zijn. Daarvoor moeten we eerst definiëren wat beter dan is. Iedereen is vrij in die keuze en kiest zijn eigen morele kompas. Het gebruiken van dit kompas en op uw weg blijven voortgaan zijn echter andere zaken. Hoe vaak gebeurt het niet dan goede voornemens rond je jaarwisseling halverwege januari alweer in de vergetelheid zijn geraakt? De Griekse filosofen noemen dit akrasia, de verbluffende aanleg te weten wat we moeten doen, gecombineerd met een hardnekkige weerzin, ingegeven door wilszwakheid dan wel verstrooidheid, om dit ook werkelijk te doen. Bij de vrijmetselarij zult u ontdekken dat onze werkwijze en gebruikte symbolen u zullen helpen uw morele kompas te richten. Bijna als vanzelf verbindt u uw keuzes aan de rituelen en symbolieken die wij toepassen. Door het herhaald uitvoeren van rituelen en herhaald de symbolen onder de aandacht te brengen, zult u in staat zijn om uw morele kompas, uw reis naar een beter mens, continu onder de aandacht te houden en verder scherp te slijpen.

Onze dagelijkse beslommeringen houden ons het grootste deel van onze tijd bezig. Zo erg dat we soms het zicht op het grotere geheel verliezen. Soms lopen we in valkuilen. We komen in situaties waar we geen uitweg meer kunnen vinden. Wisselen van perspectief kan dan een oplossing zijn. Door met andere ogen naar de werkelijkheid te kijken, zien we het grotere geheel. We nemen rijker waar. Daarnaast oordelen we ook anders, wanneer we situaties van een andere kant bekijken.

Kunst en architectuur zijn instrumenten om op een andere manier naar dingen te kijken. De symboliek van de Vrijmetselarij heeft een vergelijkbare functie. Doordat u met symbolen gaat werken, krijgen ze een bepaalde lading. Het is uw persoonlijke invulling en emotie verbonden aan een symbool, die maakt dat het symbool werkt. Het helpt u om op een andere manier tegen zaken aan te kijken. Door herhaald met een symbool te werken, blijft het actueel en wordt het steeds meer ingekleurd. Sommige symbolen van de Vrijmetselarij zullen u meer aanspreken dan anderen. De symbolen die u het meeste aanspreken zullen zo'n schoonheid hebben, dat ze u herinneren aan uw eigen innerlijke schoonheid.

Het leven gaat niet altijd over rozen. Er zullen momenten zijn waarop alles lukt en het leven mooi is. Ook zullen er momenten zijn waarop het tegenzit. Het kan te maken hebben met gezondheid, gemoedsrust en uw materiële situatie. Vrijmetselaars hebben dezelfde problemen. Het is dan ook een geruststelling dat u in de Vrijmetselarij een omgeving zult vinden waarin u veilig bent. Als feilbaar mens bevindt u zich tussen andere feilbare mensen. Maar wel mensen die de bereidheid hebben naar elkaars zorgen te luisteren en voor elkaar te willen zorgen. Het biedt een warm nest op momenten dat u dat nodig heeft. En het stelt u in de gelegenheid zorgzaam te zijn voor anderen, wanneer zij dat nodig hebben.

Uiteraard kunt u alle bovenstaande zaken ook zelf organiseren. Het instituut Vrijmetselarij biedt echter een omgeving waarin dat gemakkelijker en effectiever zal zijn. Het biedt een veilige omgeving om je kwetsbaar op te stellen en ook fouten te maken. Het biedt een gemeenschappelijke taal waarmee de onderlinge uitwisseling van ideeën effectiever is. Het biedt schaalgrootte, waardoor u eenvoudiger toegang krijgt tot de inzichten van andere Vrijmetselaars. Onze periodieke uitgaven, wekelijkse bijeenkomsten en bezoeken aan andere loges bieden steeds weer nieuwe perspectieven en warme contacten. Het zijn de bouwstenen die u kunt gebruiken om te werken aan een goed en zinvol leven.

Bas Heijne (1960) is schrijver, vertaler en essayist. Hij is sinds 1992 redacteur van NRC Handelsblad en sinds 2001 columnist. Heijne studeerde af in Engelse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam.  In 2008 was Heijne presentator van het VPRO-programma Zomergasten

Hij verzorgde de Socrateslezing 2011, georganiseerd door het Humanistisch Verbond. Uitgangspunt was te onderzoeken wat humanisme zou kunnen zijn in een tijd waarin het verlichte mensbeeld wordt uitgedaagd door religieus fundamentalisme en populistisch nationalisme. Lees hier de tekst van die lezing.